برای اینکه بدانیم مارمولک ها توانایی گزیدن دارند یا خیر، ابتدا باید ساختار دهان و دندان های این خزندگان را مورد بررسی قرار دهیم. سپس می توانیم در رابطه با اینکه آیا این موجودات می توانند بگزند، تصمیم بگیریم.
به دلیل سبک زندگی و نوع تغذیه حیوانات، دندان یکی از حیاتی ترین و اصلی ترین اعضای بدن آن ها به شمار می رود. دندان های هر یک جانوران مختلف، متفاوت است. گونه های مختلف حیوانات، دندان هایی دارند که مختص آن گونه است و از لحاظ شکل و ساختار با دندان های حیوانات گونه های دیگر، تفاوت دارد. علت این امر نیز رژیم های غذایی است که از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است. ساختار دندان های این حیوانات، توانایی تغذیه از طیف خاصی از مواد غذایی را که رژیم غذایی آن گونه را تشکیل می دهد را برایشان فراهم می کند.
به عنوان مثال، دندان های پهن و مسطح برای جویدن علف، برگ گیاهان و سایر مواد گیاهی، کاربرد دارند و بیشتر در جانوران گیاه خوار دیده می شوند؛ در حالی که حیوانات گوشت خوار، دندان هایی بلند و باریک دارند که از آن برای گرفتن طعمه استفاده می کنند. همچنین دندان های تیز حین حیوانات به آن ها در پاره کردن گوشت، کمک می کند.
وجود ترکیبی از هر دو نوع دندان در دهان حیوانات، جانوران همه چیز خوار را پدید می آورد که می توانند از انواع مواد غذایی گیاهی و حیوانی، تغذیه کنند. جانداران همه چیز خوار، هم دندان های تیز دارند که در قطعه قطعه کردن گوشت به کار می آید و هم دندان های مسطحی دارند که برای جویدن مواد گیاهی از آن ها استفاده می کنند.
آیا مارمولک ها هم دندان دارند؟
بله، مارمولک ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و دندان هایی دارند که از آن برای تغذیه و دفاع از خود استفاده می کنند. ساختار دندان های هر یک از انواع مارمولک ها هم با نوع تغذیه هر یک از آن ها در تناسب است. با وجودی که بسیاری از گونه های مارمولک فقط یک نوع دندان دارند، گونه هایی از این جانوران وجود دارند که چندین نوع دندان برخوردار هستند.
به طور کلی، اغلب مارمولک ها دندان های مخروطی تیز و گیره مانندی دارند که فقط برای گرفتن و انتقال مواد غذایی به دستگاه گوارش خود، از آن ها استفاده می کنند. اما برخی از مارمولک ها دندان های خمیده و تیزی دارند که آن ها را برای گرفتن و بریدن طعمه خود به کار می برند. در این میان گونه هایی نیز وجود دارند که در دندان هایشان دارای شیارهایی متصل به کیسه های زهری می باشند، اما تعداد این گونه ها بسیار کم است.
مارمولک ها چند نوع دندان دارند؟
بر خلاف پستانداران که دارای چهار نوع دندان پیش، نیش، آسیاهای کوچک و آسیاهای بزرگ هستند، اغلب مارمولک ها به جز برخی از گونه های خاص، فقط یک نوع دندان دارند. همچنین همانطور که پیشتر اشاره شد دندان های مارمولک ها، چه از نظر ساختار و نحوه قرار گیری و چه از نظر تعداد و رویش مجدد، با دندان های کروکودیل ها متفاوت است. مارمولک ها را بر اساس نوع دندان هایشان تحت دو گروه اصلی پلورودنت و آکرودونت، طبقه بندی می کنند.
بررسی دندان های پلورودنت در مارمولک ها
این نوع دندان، شایع ترین دندانی است که در بیشتر مارمولک ها رایج است و در گونه های مختلف مارمولک از جمله انواع ایگواناها، مارمولک های مانیتور و انواع مارمولک های درختی، دیده می شود. ویژگی اصلی این دندان ها این است که به قسمت داخلی استخوان فک جوش خورده اند و با این استخوان به شکل یکپارچه در آمده اند، نه اینکه ریشه آن ها تنها در سوراخ موجود در استخوان فک جانور قرار گرفته باشد. همین مسئله قدرت و استحکام فوق العاده ای به این دندان ها می بخشد که مختص دندان های آکرودنت است.
در برخی از انواع مارمولک ها ممکن است در سق دهان نیز تعداد کمی دندان وجود داشته باشد. این دندان ها که همگی یک اندازه هستند و با رشد مارمولک های رشد می کنند. دندان های موجود در سق مارمولک در طول زندگی آن ها چندین بار جایگزین می شوند زیرا بسیار سست هستند و به راحتی می افتند. بیشتر این دندان ها هنگام تغذیه، به همراه مواد غذایی بلعیده می شوند.
از آنجا که بیشتر مارمولک ها انواع مختلفی از حشرات و نرم تنان را زنده زنده می بلعند، تقلای این طعمه ها در دهان جانور، گاهی منجر به افتادن دندان های موجود در سق آن ها می شود. دندان های سقی مارمولک که در قسمت جلویی دهان جانور قرار دارند، بیشتر از آن هایی که در بخش انتهایی واقع شده اند، در معرض افتادن قرار می گیرند. زیرا دندان های پیشین به طور جدی تری درگیر گرفتن و مهار نیروی طعمه هستند.
رویش مجدد دندان های پلورودنت در مارمولک ها:
جایگزینی دندان های مارمولک به صورت تک تک و در پاسخ به سایش یا پوسیدگی دندان ها اتفاق نمی افتد بلکه از یک الگوی موج مانند که کل دندان ها را تحت تأثیر قرار می دهد طبعیت می کند. این امر سبب تیز ماندن دندان مارمولک ها در سراسر طول زندگی آن ها می شود. شکل و میزان برنده بودن دندان ها در انواع مارمولک های پلورودونت، از گونه ای به گونه دیگر، متفاوت است. اکثر مارمولک های این گروه، دارای دندان های مخروطی شکل نسبتاً کوتاه و چاقو مانند هستند. یکی از مثال های خوب برای مارمولک های پلورودنت، ایگوانا است. در این گونه مارمولک ها در صورتی که دندانی آسیب ببیند با چیزی حدود یک الی پنج دندان دیگر، جایگزین خواهد شد.
در برخی از مارمولک های بزرگ گوشتخوار که دارای دندان های پلورودنت هستند، اغلب دندان ها شکلی مخروطی و انحنای خفیفی در بخش تاج دندان دارند. اژدهای کومودو یکی از این مارمولک ها است که دندان هایی دندانه دار دارد. این دندان های خمیده به تیزی تیغ جراحی هستند و به راحتی می توانند گوشت و ماهیچه های یک بوفالوی را از هم دریده و باعث مرگ آن شوند.
در عوض در مارمولک هایی که از نرمتنان تغذیه می کنند، ساختار تاج دندان ها مسطح و غیر نوک تیز است و بیشتر در بخش های انتهایی فک قرار دارد. همچنین در بعضی از مارمولک های گیاهخوار، تاج دندان ها دارای شکلی است که برای بریدن برگ ها بیشترین کارایی را داشته باشد.
بررسی دندن های آکرودنت در مارمولک ها:
در مارمولک ها دندان های آکرودونت، دندان هایی هستند که به ریشه ای که به بخش بالایی استخوان فک جوش خورده متصل شده اند. این نوع دندان ها پیوند سستی دارند و مستعد لق شدن و افتادن می باشند. نقص دیگر این دندان ها این است که فقط در دوره پیش از بلوغ، یعنی در مارمولک های نابالغ قابلیت رویش دوباره و جایگزینی دارند؛ اما در صورتی که مارمولک های بالغ دندان های آکرودنت خود را از دست بدهند، هرگز دندان آکرودنت دیگری برای جایگزینی با دندان از دست رفته نمی روید. در بین مارمولک ها، فقط آگامیدها و مارمولک های دم دراز درختی، دارای این نوع دندان هستند.
اگر از دیدن مارمولک ها در خانه یا در نزدیکی محل زندگی خود خسته شده اید، کافی است از سم قوی مارمولک کش لیزارد کیلر استفاده کنید. این سم بسیار با کیفیت بوده و شر مارمولک ها را برای همیشه از خانه و زندگیتان کم می کند.
