اغلب حیوانات برای دفاع از خود در برابر صیادان، یا برای فرار و اجتناب از گرفتار شدن و یا وقتی احساس خطر و ناامنی کنند، نیش می زنند یا گاز می گیرند. مارمولک ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند.هم مارمولک های وحشی و هم مارمولک های خانگی توانایی گزیدن دارند، پس لازم است بدانید که اگر مورد گزش یک مارمولک قرار گرفتید چه باید بکنید؟
اولین کار این است که آرامش خود را حفظ نمایید هرچند که این سخت به نظر برسد. بسته به گونه مارمولک و میزان آسیب دیدگی، اقداماتی که باید بعد از گزیدگی انجام شود متغیر است. این اقدامات همه موارد شستن محل گزش با آب و صابون، تا تعجیل در رسیدن به نزدیک ترین بیمارستان را در بر می گیرد. قبل از هرچیز، شناسایی نوع مارمولکی که باعث این گزیدگی شده از بالاترین درجه اهمیت برخوردار است.
آیا مارمولک ها موجودات خطرناکی هستند؟
اگرچه اکثر مارمولک هایی که در خانه یا در فضای باز با آن ها مواجه می شویم، از انسان ها گریزانند، اما گونه هایی نیز وجود دارند که بسیار تهاجمی هستند. مکانیسم های دفاعی مارمولک های مختلف متفاوت است. برخی از انواع مارمولک ها با کوچکترین تحریک، به انسان ها حمله می کنند، به آن ها صدمه می زنند و یا حتی در برخی موارد موجب مرگ انسان می شوند.
این مارمولک ها حتی از مارها نیز تهاجمی تر به نظر می رسند به همین دلیل انسان ها باید در برخورد با مارمولک ها بسیار محتاط عمل کنند. خطرناکترین گونه های شناخته شده مارمولک ها سوسمار غول آسا و مارمولک مهره دار مکزیکی می باشند.
اولین اقدام بعد از گزیدگی:
در اکثر موارد، مارمولک ها پس از گزیدن، آرواره هایشان را قفل می کنند. پس در این قبیل موارد، اولین اقدام جدا کردن مارمولک از قربانی می باشد. نکات و ترفندهایی مختلفی برای این کار وجود دارد:
1. استفاده از انبردست و یا ابزاری مشابه
برخی از مامولک ها وقتی گاز می گیرند فک خود را به شدت قفل می کنند؛ طوری که باز کردن آرواره شان با دست خالی تقریباً غیرممکن است و تنها به وسیله انبردست می توان فکشان را باز کرد. این کار از بروز آسیب های جدی در رگ و ماهیچه های قربانی جلوگیری می کند.
2. نزدیک کردن آتش به بدن مارمولک
گرمای حاصل از آتش، مارمولک را مجبور می کند دهانش را باز کرده و قربانی را رها کند. در این روش باید مراقب باشید که اشتباهاً قربانی را نسوزانید. استفاده از یک شعله کوچک مثل فندک برای این کار کفایت می کند.
3. پاهای مارمولک را روی زمین قرار دهید
این کار به مارمولک نوعی احساس امنیت می دهد و ترس از سقوط از ارتفاع را از بین می برد. با این حال این روش در باز کردن فک مارمولک، کمترین اثر را دارد.
4. فرو بردن مارمولک و بخش گزیده شده بدن در زیر آب
این روش نیز بقدر کفایت برای بسیاری از گونه ی مارمولک ها خوب کار می کند و مستلزم این است که قسمت گزیدگی همراه با مارمولک در آب قرار گیرد.
دومین گام، تشخیص گونه مارمولک:
تشخیص گونه مارمولکی که شما را گزیده، بهترین اقدام کمک کننده به درمان گزش مارمولک است. اغلب مارمولک ها غیر سمی اند، اما با این وجود بسیاری از آن ها کثیف و ناقل عوامل بیماری زا از جمله باکتری ها می باشند. از طرفی مارمولک های معدودی نیز سمی هستند.
مارمولک های سمی:
دو گونه مارمولک سمی وجود دارد که برای مردم شناخته شده ترند: هیولای گیلا و مارمولک مهره دار مکزیکی. هیولای گیلا نام خود را از رودخانه گیلا گرفته و یکی از فراوان ترین گونه های موجود در ایالات متحده آمریکا است.
مارمولک مهره دار مکزیکی، بدنی تیره رنگ دارد و کمی از هیولای گیلا بزرگتر است. اما دیگر ویژگی های فیزیکی و عادات این دو مارمولک، مشابه است.
گزیدگی مارمولک های سمی
آرواره قدرتمند این دو نوع مارمولک، جراحت شدیدی را بوجود می آورد و در محل گزیدگی قفل می شود تا زهر موجود در شیارهای دندان ها در بدن قربانی نفوذ کند.
با وجودی که تقریبا غیرممکن است، اما حتی اگر گزیدگی این مارمولک های سمی در یک فرد بالغ سالم باعث مرگ نشود، روی کودکان عوارض خطرناکی دارد. حتی گزیدگی سطحی و کوچک مارمولک های سمی، نیاز به درمان و فوریت های پزشکی دارد؛ زیرا این گزیدگی ها نیز می توانند سم کافی برای ایجاد صدمات جدی را به بدن وارد کنند.
اژدهای کومادو و ایگوآناها، از دیگر گونه های خطرناک مارمولک هستند. این گونه ها سم مهلک ندارند اما به عنوان مارمولک های آلوده ای که بزاقشان حاوی باکتری های بسیار خطرناک مثل سالمونلا است شناخته شده اند. این باکتری ها موجب عفونت های کشنده می شود.
علائم ناشی از گزش مارمولک های سمی
برخی از علائم گزش مارمولک های سمی عبارتند از:
- درد حاد یا سوزش
- خونریزی عادی تا شدید
- تورم پیش رونده که پس از چند ساعت افزایش می یابد
- تغییر رنگ در اطراف نواحی گزیدگی
- تاری دید
- ضعف
- مشکل در تنفس
- تعریق شدید
- نشانه هایی از شوک آنافیلاکسی
- عفونت
- سردرد
- تهوع
- احساس تشنگی شدید
- فشار خون پایین
درمان گزیدگی مارمولک های سمی
همانطور که پیش تر عنوان گردید، اولین اقدامی که باید پس از گزیدگی مارمولک انجام شود، جدا کردن مارمولک از محل گزیدگی است. علت این است که هرچه مدت زمان گزیدگی طولانی تر شود، میزان نفوذ زهر هم به درون زخم بیشتر می گردد. اگر گزیدگی تمام یک اندام مانند انگشت را در برگرفته باشد، ضروری است که برای جدا کردن آرواره ها از انبردست استفاده شود.
لباس های تنگ و هرگونه زیورآلات نظیر ساعت مچی، حلقه و انگشتر، و هر نوع جسم تیز و سوارخ کننده ای که باعث گردد هنگام آغاز تورم و التهاب در ناحیه گزیدگی عوارض بیشتری ایجاد شود، باید جدا گردد.
نکات مهمی درباره گزش مارمولک های سمی:
- حدالامکان جای زخم تکان نخورد و ناحیه گزیدگی پایین تر از سطح قلب قرار گیرد.
- تلاش نکنید با مکیدن زهر را بیرون آورید و یا در بالای جای گزش برش ایجاد کنید. در عوض فقط باید زخم را با آب و صابون بشویید تا به درآوردن دندان ها و مواردی که در اثر گزش به پوست وارد شده، کمک شود.
- از شریان بند روی زخم استفاده نکنید. تنها از یک بانداژ پارچه ای استفاده کرده و روی محل گزش فشار دهید تا خونریزی احتمالی را کنترل کنید.
- هر پانزده دقیقه از یک ماژیک برای نشان دار کردن سطح تورم استفاده کنید، تا سرعت اثر سم برای امدادگر مشخص شود.
- توصیه می شود در اسرع وقت قربانی به بیمارستان یا یک مرکز درمانی منتقل گردد تا مراقبت های پزشکی لازم را دریافت کند.
- در طول تمام مراحل مذکور باید به قربانی آرامش داد.
به محض ورود به بیمارستان علائم حیاتی بیمار باید فورا کنترل شود، زیرا افت سریع فشار، خطرناک ترین علامتی است که رخ می دهد.
یک یا دو ساعت بعد از گزش، درد به اوج خود می رسد و ممکن است تا چند روز ادامه یابد. معمولا برای کاهش درد، مسکن های مناسب و خاص تجویز می گردد.
اقدامات درمانی مهم دیگر از جمله تزریق داروی ضد کزاز و آنتی بیوتیک ها نیز انجام می شود و بطور متوسط بین 24 الی 48 ساعت، قربانی از بیمارستان مرخص می گردد.
درمان گزیدگی مارمولک های غیر سمی
در مورد درمان گزش مارمولک های غیر سمی، شستشوی کامل محل گزیدگی با آب و صابون، بسیار موثر و مفید است. همچنین باید محل گزیدگی با دقت وارسی شود، تا دندان یا هر جسم خارجی دیگر که ممکن است وارد پوست شده باشد، از آن خارج شود. به هرحال توصیه می شود در این موارد هم به بیمارستان یا مرکز درمانی مراجعه نمود تا توسط یک درمانگر حرفه ای چک آپ کامل صورت گیرد، زیرا برخی مارمولک هایی که ظاهر غیرسمی دارند، می توانند سمی یا بیماری زا باشند.
خلاصی از تمامی انواع مارمولک های سمی یا غیر سمی و عوارض ناشی از گزش آن ها، با استفاده از سم مارمولک کش حرفه ای لیزارد کیلر، اصلاً کار سختی نیست.
نحوه خرید سم مارمولک را در این صفحه میتوانید مطالعه کنید